Şok ilk yardım tedavisi, şok geçiren bir kişiye verilen ilk yardımdır. Şok, vücudunuz yeterli kan akışına sahip olmadığında oluşan ciddi bir durumdur. Şok belirtileri arasında düşük kan basıncı, hızlı kalp atışı, sığ nefes alma, kaygı ve yorgunluk bulunur. Şok ilk yardım tedavisindeki ilk adım 112’yi aramaktır.

Genel bakış

Şok ilk yardım tedavisi nedir?

Şok ilk yardım tedavisi, şok geçiren birine ilk yardım yapmayı içerir. Şok, acil tedavi gerektirir. Şok geçiren her 5 kişiden 1’i bundan ölür. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki hastane acil servisleri her yıl 1 milyondan fazla şok vakası bildirmektedir.

Şok nedir?

Şok, vücudunuz yeterli kan akışına sahip olmadığında oluşan ciddi, yaşamı tehdit eden bir durumdur. Organlarınıza kan akışının olmaması, yeterli oksijen alamayacakları anlamına gelir ve bu da onların iflas etmesine neden olabilir. Şok ayrıca vücudunuzun dokularında oksijen eksikliğine (hipoksi) yol açabilir ve kalbinizin durmasına ( kardiyak arrest ) neden olabilir.

Şoka ne sebep olur?

Birkaç tıbbi durum şoka neden olabilir, bunlardan bazıları şunlardır:

• Düşük kan hacmi.
• Kalbinizin pompalama hareketinin yetersiz olması.
• Kan damarlarınızın aşırı genişlemesi (dilatasyon).
• Kalp fonksiyonlarını azaltan bazı ilaçlar.
• Sinir sisteminizin hasar görmesi .

Dört ana şok türü nelerdir?

Birkaç farklı şok türü vardır. Bunlara hipovolemik şok, kardiyojenik şok, obstrüktif şok ve dağıtım şoku dahildir.

Hipovolemik şok

Hipovolemik şok düşük kan hacmi nedeniyle oluşur. Düşük kan hacmi, her kalp atışında kalbinize giren kan miktarının normalden düşük olması anlamına gelir. Yani, vücudunuza pompalanan kan miktarı normalden düşüktür. Hipovolemik şok şunlardan kaynaklanabilir:

• Kesik veya diğer yaralanmalar sonucu oluşan aşırı dış kanama.
• Ülser, yırtılmış bir kan damarı veya rahim dışında yırtılmış bir gebelik ( dış gebelik ) nedeniyle oluşan şiddetli iç kanama.
• Büyük yanıklar nedeniyle diğer vücut sıvılarının kaybı, pankreas iltihabı ( pankreatit ), bağırsak duvarında delik, şiddetli kusma veya ishal, bazı böbrek rahatsızlıkları, diüretiklerin (vücudunuzdaki tuz ve suyu atan ilaçlar) aşırı kullanımı veya tedavi edilmemiş diyabet.
• Şiddetli susuzluk .

Kardiyojenik şok

Kardiyojenik şok, kalbinizin hasar görmesi ve vücudunuzun ihtiyaç duyduğu kadar kan pompalayamamasına neden olmasıyla oluşur. Kardiyojenik şokun en yaygın nedenleri şunlardır:

• Kalp krizi ( miyokard enfarktüsü ).
• Kalp kapakçığında arıza.
• Anormal kalp ritmi ( aritmi ).
• Kalp kasının yırtılması veya enfeksiyonu (miyokardit).
• Kalp kapakçığı yırtığı veya enfeksiyonu ( endokardit ).

Obstrüktif şok

Obstrüktif şok, kalbinizde, atardamarlarınızda veya toplardamarlarınızda kanın düzgün akmasını engelleyen bir tıkanıklık nedeniyle oluşur. Göğüs boşluğunuzda sıvı birikmesi nedeniyle de oluşabilir. Obstrüktif şokun nedenleri şunlardır:

• Akciğerlerinizde kan pıhtısı ( pulmoner emboli ).
• Akciğeriniz ile göğüs duvarınız arasında hava sıkışması (tansiyon pnömotoraks ).
• Kalp kası ile dış kalp kesesi arasındaki boşlukta kan veya sıvı birikmesi (kardiyak tamponad).

Dağıtım şoku

Dağıtım şoku, kan damarlarınızın aşırı genişlemesi (dilatasyon) nedeniyle oluşur. Bu olduğunda, kan basıncınız düşer ve organlarınız yeterli kan akışı ve oksijen alamaz. Dağıtım şokunun birkaç türü vardır. Bunlar şunları içerir:

• Anafilaktik şok : Şiddetli alerjik reaksiyon ( anafilaksi ) sonucu oluşur .
• Septik şok : Kan dolaşımınızdaki ciddi bir bakteriyel enfeksiyondan dolayı oluşur.
• Nörojenik şok : Omurilik yaralanması sonucu sinir sisteminizin hasar görmesi sonucu oluşur .

Dağıtım şoku ayrıca uyuşturucu doz aşımı, beyin hasarları ve bazı endokrin bozuklukları ( Addison hastalığı gibi ) nedeniyle de ortaya çıkabilir.

Şok ne kadar sürer?

Şokun ne kadar süreceği şokun türüne ve tedaviyi ne kadar çabuk aldığınıza bağlıdır. Şokun uzun vadeli etkileri olabilir.

Şokun belirtileri nelerdir?

Şok belirtileri şokun nedenine ve türüne bağlıdır. Aşırı düşük kan basıncı en yaygın belirtilerden biridir. Şokun diğer belirtileri ve semptomları şunları içerebilir:

• Baş dönmesi , sersemlik veya baygınlık hissi.
• Endişe.
• Mavi veya gri dudaklar ve tırnaklar.
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon.
• Aşırı terleme .
• İdrar miktarı az veya hiç yok.
• Soluk, soğuk veya nemli cilt.
• Tükenmişlik .
• Hızlı ama zayıf kalp atışı.
• Sığ nefes alma.

Prosedür Ayrıntıları

Şokta ilk yardım tedavisi nedir?

Birinin şok geçirdiğini düşünüyorsanız, yapmanız gereken ilk şey 112’yi veya yerel acil servisinizi arayarak acil tıbbi yardım istemektir.

Yardım gelmesini beklerken, kişinin nefes alıp almadığını kontrol edin. Nefes almıyorsa, nasıl yapılacağını biliyorsanız kurtarma solunumu ve CPR’ye başlayın. Kişi nefes alıyorsa, yardım gelene kadar her beş dakikada bir nefesini kontrol edin.

Kişi uyanıksa ve baş, boyun, omurga veya bacak yaralanması yoksa, ayakları yaklaşık 12 inç yüksekte olacak şekilde sırt üstü yatırın. Başını kaldırmayın. Bacaklarını kaldırmak ağrıya neden oluyorsa, düz bir şekilde yatırın. Kişinin sıcak ve rahat olduğundan emin olun ve sıkı giysileri gevşetin. Kişide görünür yaralar varsa ve nasıl yapılacağını biliyorsanız, uygun ilk yardımı yapın ve kanamayı kontrol etmeye çalışın.

Kişi kusmaya, salya akıtmaya veya ağzından kan gelmeye başlarsa, boğulmasını önlemek için başını yana çevirin (omurga yaralanması olmadığı sürece). Omurga yaralanması olduğundan şüpheleniyorsanız, bunun yerine “kütük yuvarlama” yapın: kişinin başını, boynunu ve sırtını aynı hizada tutun ve ardından vücudunu ve başını bir birim olarak yuvarlayın.

İlk yardım şok tedavisinin bir parçası olarak yapmamanız gereken bazı şeyler şunlardır:

• Kişiye ağız yoluyla yiyecek veya içecek dahil hiçbir şey vermeyin.
• Omurga yaralanması olabileceğinden şüpheleniyorsanız kişiyi hareket ettirmeyin.
• Kişi tehlike altında değilse onu hareket ettirmeyin.
• Yardım çağırmadan önce hafif şok belirtilerinin kötüleşmesini beklemeyin.

Şok ilk yardımının etkileri nelerdir?

Tedavi edilmezse şok ölümcül olabilir. Şok ilk yardım tedavisi sağlayarak, yardım gelene kadar şok geçiren bir kişinin durumunu stabilize etmeye yardımcı olabilirsiniz. Şokun uzun vadeli etkileri, nedene, türe ve tedavi başlamadan önce geçen zamana bağlıdır.

Doktoru Ne Zaman Aramak Gerekir

112’yi ne zaman aramalıyım?

Birinin şok geçirdiğini düşünüyorsanız, yapmanız gereken ilk şey 911’i veya yerel acil durum numaranızı arayarak acil tıbbi yardım istemektir. Yardım gelene kadar şok ilk yardım tedavisini uygulayın.

Benim Sağlığım’dan bir not

Şok, vücudunuz yeterli kan akışına sahip olmadığında oluşan ciddi, yaşamı tehdit eden bir tıbbi durumdur. Kan akışının olmaması, organlarınızın düzgün çalışması için yeterli oksijene sahip olmaması anlamına gelir. Şok, ciddi şekilde hasta veya yaralı kişilerde ölümün başlıca nedenlerinden biridir. Şok, acil ilk yardım tedavisi gerektirir. Birinin şokta olabileceğini düşünüyorsanız, mümkün olan en kısa sürede 112’yi arayın. Yardım gelene kadar yardımcı olabilmeniz için şok ilk yardım tedavisinin adımlarını öğrenin.